Kardeş Kıskançlığı

İnsan yapısında bulunan her duygu gibi kıskançlık duygusununda yaşanılması doğal bir süreçtir. Tıpkı mutluluk, hüzün ve öfke gibi kıskançlık duygusuda yaşamın ilk yıllarında yaşanılan bir duygudur ve her duyguda olduğu gibi kıskançlık duygusununda normal yani ortalama düzeyde yaşanılması kişi ruhsal sağlığı açısından önemli bir husustur. Zira aşırı ya da hiç denilecek düzeyde yaşanılan ya da davranışlar ile yansıyan duygular bireyin ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

İnsan kıskançlık duygusu ile çocukluk döneminde çoğu zamanda yeni bir kardeşin hayatına girmesi ile tanışmaktadır. Kardeşim olsun, bir kardeş istiyorum diye ısrar eden çocuklarda dahi bu süreç yaşanılmakta ve yaşanılmasıda beklenilen bir durumdur. Çünkü çocuk hayatına giren yeni bireyi rakip olarak algılamanın yanı sıra onunla hayatında ki birçok şeyi başta anne ve babasını paylaşmak durumundadır. Paylaşmak ve bu süreci kabullenmek her çocuk için zorlayıcı olmaktadır. Annenin eve yeni gelen birey ile ilgilenmek durumunda olması, eve gelen misafirlerin onunla alakadar olması ve odak noktası haline gelmesi bu süreçte çocukların zorlandığı unsurlardan birkaçıdır.

Çocuğun dünyasında yaşanılan ve anlamlandırmakta zorlandığı yoğun duygu durum süreci ebeveynlerin sağlıklı yaklaşımları ile sorun halini almayabilir. Peki, bu süreçte ebeveyn nasıl davranmalıdır?

• Öncelikle hamilelik sırasında çocuğa kardeşi olacağı bilgisi verilmeli ve ebeveyn tarafından çocuk bu sürece hazırlanmalıdır.
• Anne ve baba ruhen rahat olmaya çalışmalı ve çocuğa kaygı, gerginlik gibi duyguları yansıtmamalıdır. Zira ebeveyn endişesi çocukta gerginliğe ya da huzursuzluğa sebebiyet verebilmektedir.
• Çocuğa “Senide bebek kadar seveceğiz” ya da “Seni bebekten daha çok seveceğiz” gibi cümleler kurulmamalıdır. Bu tip cümleler ile çocuk kardeşi ile anne babasının sevgisi için yarış duygusuna kapılabilmektedir.

 

• Hamilelik süreci ile beraber çocuğun banyo, yemek ya da giyim gibi bakım süreçleri ile anne dışında biri (baba, babaanne ya da anneanne) ilgilenmeye başlamalıdır. Böylece anne hastanedeyken ya da bebek ile ilgilenmesi gerekilen durumlarda çocuk yalnız kaldığını ya da ihmal edildiğini düşünmeyecektir.
• Anne ve babanın çocuk bakımı ile ilgili iş bölümü yapması önemli bir husustur. Anne bebek ile ilgilenirken babanın büyük çocuk ile ilgilenmesi süreci kolaylaştıracak unsurlardandır.
• Kıskanan çocuk ile nitelikli zaman geçirilmeli kardeşin gelmesiyle bu zaman dilimleri ihmal edilmemelidir. Ebeveyn ile bu süreçte vakit geçiremeyen çocuk ihmal edildiğini düşündüğü için öfke ya da huzursuzluk yaşayabilmektedir.
• Ebeveynler yeni doğan bebeğe sevgi göstermekte çekinmemeli ve sevgi gösterdikten sonra panik ile büyük çocuğa yönelmemelidir. Böyle bir durumda çocuğun dünyasında kardeş kıskançlığını ebeveyn olumsuz yönde pekiştirmiş olacaktır.
• Eve gelen misafirlerin birçoğu bebek ile ilgilenmektedir. Bundan dolayı büyük olan çocuk kendini ikinci planda ya da ihmal edilmiş hissedebilmektedir. Ebeveynin böyle bir durumda yakınlarına büyük olan çocuğunda ilgi beklediğini hatırlatması işe yarayacaktır.
• Kardeşine zarar veren çocuğa karşı ebeveyn panik ile davranmamalıdır. Kaygı ile çocuğa yaklaştığı takdirde çocuk bu davranışı süreklilik haline getirebilmektedir. Böyle bir davranış karşısında çocuğa kardeşine zarar vermemesi gerektiği hoşgörülü bir şekilde anlatılmalıdır.
• Yetişkinler “Sen artık abisin ya da ablasın” gibi cümleler kurmamalı bunun yerine kardeşlik vurgusu yapmalıdır.
• Anne bebek ile sıklıkla ilgilenmek durumundadır. Ebeveyn bu süreci çocuğa; “Kardeşin kendi ihtiyaçlarını yerine getirebilecek durumda olmadığı için bize ihtiyacı var, tıpkı senin bebekken bizlere ihtiyacın olduğu gibi o yüzden ona yardımcı olmalı ihtiyaçlarını gidermeliyiz” şeklinde izah etmelidir.
• Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuğun dünyasında bu duyguyu genelleştirmek ve normalleştirmek adına bu durum ile ilgili hikâyeler okunmalı ve çocuğun hissettiği duyguları ifade etmesine yardımcı olunmalıdır.
• Kardeş tartışmalarında ebeveyn hâkim ya da hakem rolünü üstlenmemeli. Kardeşlerin sorunu öncelikle kendi aralarında çözmeleri sağlanmalıdır. Ebeveyn bu tip tartışmalarda küçük çocuğa yönelip koruduğu takdirde büyük olan çocukta kardeş kıskançlığının artması söz konusu olabilmektedir.
• Kardeş kıskançlığı sürecinde çocuğun ruhsal durumu olumsuz yönde etkileniyor ve ebeveyn bu durumu toparlamakta güçlük çekiyorsa bir uzmandan destek alınmalıdır.

 

Elif DEMİRER

Uzman Psikolog/Çocuk-Ergen Psikoterapisti